درس‌نامه نقشه‌کشی، نقشه‌خوانی و نکات اجرایی تاسیسات – ویراست دوم

مقدمه مولف
تدریس در دوره‌های متعدد درون‌سازمانی و برون‌سازمانی در حوزه تاسیسات و تهویه مطبوع در کل کشور و استفاده از ابزارهای نوین و متنوع و روش‌های مختلف آموزشی، متناسب با گروه مخاطبان و نیازهای آن‌ها، علی‌رغم رفع نمودن بسیاری از خلاهای آموزشی و کاربردی دانش‌پژوهان در عرصه مهندسی تاسیسات، هنوز خلاهای ظریفی را باقی می‌گذاشت و ضرورت وجود یک منبع منسجم و جامع آموزشی را بیش از پیش نمایان می‌کرد.
یکی از این مواردی که تقریبا در تمامی سمینارها و دوره‌های آموزشی با آن مواجه می‌شدم، نداشتن مجموعه آموزشی منسجم و واحدی بود که تمامی سرفصل‌های مطرح شده در سمینار و دوره آموزشی را در بر داشته باشد. با وجود آن که در حال حاضر، کتاب‌های فارسی و زبان اصلی بسیار زیاد و مفیدی در این عرصه منتشر شده است، اما تمامی مباحث سمینار و دوره در هیچ کتاب واحدی موجود نبود و در برخی موارد، مجبور به استفاده از بیش از ده منبع آموزشی مختلف بودیم.
لذا هدف از تالیف این درس‌نامه آن بود تا مجموعه‌ای در اختیار مخاطبان گرامی قرار گیرد که در برگیرنده تمامی سرفصل‌های مطرح‌شده در دوره‌ها و سمینارهای آموزشی به صورت مدون باشد و از ارجاع دادن مخاطبان به تعداد زیادی از منابع آموزشی پراکنده اجتناب شود. از این رو، درس‌نامه حاضر با هدف افزایش کیفیت آموزش به عنوان یک ابزار کارآمد جدید در عرصه آموزشی‌های کاربردی و تخصصی به رشته تحریر درآمده است. نتیجه این تلاش‌ها، به صورت مجموعه ۸ درس‌نامه کاربردی در حوزه تاسیسات و تهویه مطبوع بوده است که عنوان حاضر یکی از این مجموعه هشت‌تایی به شمار می‌رود.
هرچند که هدف از تالیف این درس‌نامه، حذف جزوه‌نویسی و حذف کامل ارتباط لمسی مخاطب با مباحث آموزشی نبوده است چرا که بر این باورم که هر فردی که در سمینار و دوره حضور می‌یابد، باید جزوه‌ای با زبان شخصی خود، مملو از اختصارات، کلید واژه‌ها و زنجیرهای ارتباطی شخصی بنویسد و این بهترین کتاب دنیا برای وی خواهد بود. کتابی که شاید بنده و شما چیز زیادی از علائم و اختصارات بعضا بی‌معنی آن نفهمیم، ولی همین تک‌واژه‌ها و علامت‌های عجیب و غریب می‌تواند سرنخ تمام مباحث کلیدی برای نویسنده آن باشد!
هدف از تالیف این درس‌نامه، آسودن خاطر کردن مخاطب و رهاسازی ذهن وی از وسواس ذهنی ناشی از ریختگی مطالب در کلاس بوده است تا وی را از داشتن تمامی مطالب و سرفصل‌ها به صورت آماده، آسوده‌خاطر کند و بیشتر انرژی و توجه وی برای درک و ارتباط موثر در سمینار و دوره آموزشی درگیر کند. از این رو در بخش‌های متعدد از این کتاب، بخش‌هایی تحت عنوان «یادداشت‌های درس‌نامه» برای اضافه کردن نکات تکمیلی، مثال‌ها و برداشت‌های شخصی مخاطب در نظر گرفته شده است.
ضمن آن که نظر به طبقه‌بندی شده بودن و روند ساده و کاربردی بیان مطالب، این درس‌نامه علاوه بر دانش‌پژوهانی که قصد حضور در سمینارها و دوره‌های آموزشی را دارند، برای عموم مخاطبان نیز به‌خوبی قابل استفاده و مفید است.
رامین تابان
زمستان ۱۳۹۵

مقدمه ویراست دوم

به لطف خدا انتشار چاپ اول مجموعه کتاب‌های درس‌نامه با استقبال چشم‌گیر مخاطبان از این سری کتاب‌ها روبه‌رو شد. این مجموعه کتاب‌ها هم در دوره‌های آموزشی استفاده می‌شد و هم به عنوان راهنمایی مستقل، حاوی تمامی جداول و نمودارهای کاربردی، برای سایر مخاطبان مورد توجه بود. به این ترتیب بسیاری از ایده‌های مدنظر بنده برای تامین منبع آموزشی منسجم در خصوص این سری از کتاب‌ها تامین شد. اکنون ویراست دوم این کتاب، پس از بازنگری متن و ساختار کتاب، با افزودن استانداردهای جدید و قابلیت‌های جذاب و کارآمد آماده انتشار است.

از ویژگی‌های جدید ویراست حاضر می‌توان به بهره‌مندی از قابلیت‌های جذاب گوشی‌های هوشمند اشاره کرد. به این ترتیب که هرجا که نمودار، نرم‌افزار یا فایلی در متن کتاب مورد اشاره و استفاده قرار گرفته، در کنار آن کد دانلود مستقیم آن فایل نیز قرار داده شده است. استفاده از این کدها سرعت عمل و راحتی مخاطب را در دسترسی به فایل‌های کمک‌آموزشی کتاب وصف‌ناپذیر می‌کند. به این ترتیب کافی است با نصب نرم‌افزارهای بارکدخوان روی گوشی‌های هوشمند، در حین مطالعه کتاب هرجا به فایل کمکی آن نیاز داشته باشید، گوشی خود را روی QR Code مربوطه قرار دهید و با لینک مستقیم و سرعت بالا فایل مربوطه را روی گوشی خود مشاهده و ذخیره نمایید.

امیدوارم این کتاب مورد استفاده مخاطبان گرامی قرار گیرد و راهگشا باشد.

رامین تابان

پاییز ۱۳۹۸ 

فهرست مطالب / ۵

مقدمه مولف / ۹

مقدمه ویراست دوم / ۱۰

پیش‌گفتار / ۱۱

مشاهده فایل تصویری معرفی دوره جامع نقشه‌کشی، نقشه‌خوانی و نکات اجرایی تاسیسات / ۱۳

فصل ۱: مقدمه، معرفی پیش‌نیازها و دانلود فایل‌های موردنیاز / ۱۴

مقدمه / ۱۴

دانلود فایل‌های موردنیاز / ۱۵

فصل ۲: نقشه راه – مسیر یادگیری نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی و تسلط بر آن / ۱۷

کسب دانش و و اطلاعات فنی موردنیاز در مورد اصول و مبانی نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی: / ۱۷

آشنایی با ابزارهای موردنیاز در نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی و توانایی استفاده از آن‌ها / ۱۷

تمرین آموخته‌ها و کسب مهارت تا رسیدن به تسلط کامل / ۱۷

فصل ۳: مروری سریع و کاربردی بر اصول و مبانی کلی نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۱۹

اجزای اصلی هر نقشه استاندارد / ۱۹

کادر نقشه / ۲۰

جدول اطاعات نقشه یا شناسنامه نقشه یا جدول مشخصات فنی نقشه / ۲۱

نشانگر جهت جغرافیایی / ۲۲

اندازه‌گذاری نقشه / ۲۳

سیستم واحدهای به کار رفته در نقشه / ۲۴

انواع خطوط در نقشه‌ها و کاربرد آن‌ها / ۲۵

مقیاس نقشه / ۲۶

نقشه‌های ما باید در کدام مقیاس ترسیم شود؟ / ۲۶

انواع کاغذهای مناسب برای چاپ و ارائه نقشه‌ها / ۲۸

ارائه نقشه چاپ شده روی سایز کاغذ مناسب / ۳۰

فصل ۴: آشنایی با ابزارهای موردنیاز در نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی و شیوه کار با آن‌ها / ۳۱

آشنایی اولیه با نرم‌افزار AutoCAD و نسخه‌های مختلف آن / ۳۱

ویژگی جذاب و قدرتمند نرم‌افزار AutoCAD / 31

از کدام نسخه نرم‌افزار AutoCAD باید استفاده کنیم؟ / ۳۱

از نظر سال انتشار، کدام نسخه AutoCAD را نصب کنیم و از کدام نسخه استفاده کنیم؟ / ۳۳

جمع‌بندی / ۳۴

فصل ۵: آموزش سریع نرم‌افزار AutoCAD و دستورهای پرکاربرد آن / ۳۵

AutoCAD را یاد نگیرید مگر با Shortcut / 35

پرکاربردترین دستورهای نرم‌افزار AutoCAD به همراه شرح مختصری از دستور و کلیدهای میان‌بر آن / ۳۷

فصل ۶: آشنایی با نقشه‌های معماری و مروری سریع بر اصطلاحات پرکاربرد آن‌ها / ۴۱

روند خلق پروژه‌ها توسط معمار / ۴۱

طراحی نقشه‌های تاسیسات روی کدام فاز معماری باید انجام شود؟ / ۴۱

اصطلاحات پرکاربرد در نقشه‌های معماری / ۴۳

فصل ۷: اصول کلی نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی در تاسیسات مکانیکی / ۴۵

توضیحی درباره مدل‌سازی سه‌بعدی تاسیسات و نرم‌افزارهای آن / ۴۶

روند کلی نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی تاسیسات مکانیکی / ۴۸

تسلط کامل بر نقشه‌های نقشه‌های معماری و آماده‌سازی آن‌ها برای شروع کار تاسیسات / ۴۸

تسلط کامل بر اصول فنی تاسیسات، اصول طراحی و نکات اجرایی مربوطه / ۴۸

شناخت نمادهای اختصاصی مورد استفاده در نقشه‌ها / ۴۸

شناسایی نوع سیستم تاسیسات، روش طراحی آن و نقطه یا نقاط شروع / ۴۸

شناسایی نقطه یا نقاط پایان (انشعاب‌ها) بر مبنای نوع سیستم تاسیسات و روش طراحی آن / ۴۸

شروع روند طراحی و ترسیم نقشه یا نقشه‌خوانی از طریق مسیریابی بین نقطه شروع تا نقطه پایان / ۴۸

فهرست نقشه‌های متداول در آلبوم نقشه‌های تاسیسات مکانیکی / ۵۰

فصل ۸: نقشه‌های آبرسانی ساختمان / ۵۱

یادآوری مختصر و شروع نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۵۱

روند طراحی سیستم آبرسانی ساختمان / ۵۱

استفاده از روش‌های توزیع و تامین فشار آب در ساختمان‌ها به صورت ترکیبی / ۵۱

دستورالعمل اجرای تاسیسات: آبرسانی / ۵۳

دستورالعمل تست تاسیسات: آبرسانی / ۵۶

فصل ۹: نقشه‌های فاضلاب، ونت و آب باران / ۵۷

یادآوری مختصر و شروع نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۵۷

طراحی و اجرای فاضلاب، ونت و آب باران / ۵۷

دستورالعمل اجرای تاسیسات: لوله‌کشی فاضلاب و ونت تاسیسات بهداشتی / ۵۹

دستورالعمل تست تاسیسات: لوله‌کشی فاضلاب و ونت / ۶۳

دستورالعمل اجرای تاسیسات: لوله‌کشی آب باران / ۶۴

دستورالعمل تست تاسیسات: لوله‌کشی آب باران / ۶۶

فصل ۱۰: نقشه‌های سرمایش و گرمایش / ۶۷

یادآوری مختصر و شروع نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۶۷

طبقه‌بندی تجهیزات و سیستم‌های تهویه مطبوع / ۶۸

فصل ۱۱: نقشه‌های کانال‌کشی سرمایش و گرمایش (متناسب با نوع دستگاه سرمایش و گرمایش) و سیستم اگزاست و هوای تازه / ۶۹

یادآوری مختصر و شروع نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۶۹

طبقه‌بندی انواع کانال از دیدگاه‌های مختلف / ۶۹

دیدگاه‌های مهم برای طبقه‌بندی کانال / ۷۰

طبقه‌بندی انواع کانال از نظر کاربری / ۷۰

طبقه‌بندی انواع کانال از شکل مقطع / ۷۰

فاصله تکیه‌گاه‌های (Support) موردنیاز در شبکه کانال / ۷۰

اصول جانمایی دریچه / ۷۰

پلنوم یا پلنیوم (Plenum) / 70

جمع‌بندی برخی نکات اجرایی کانال‌کشی / ۷۱

جمع‌بندی مراحل طراحی سیستم کانال‌کشی / ۷۱

آموزش ترسیم نقشه‌های کانال با استفاده از فایل LISP در نرم‌افزار AutoCAD / 73

دستورالعمل اجرای تاسیسات: کانال‌کشی / ۷۶

فصل ۱۲: نقشه‌های اطفای حریق / ۷۹

نکته مهم در خصوص نقشه‌های اطفای حریق / ۷۹

یادآوری مختصر و شروع نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۷۹

سناریوی حریق / ۷۹

پیش‌گیری از وقوع حریق / ۷۹

مهار و مقابله با حریق یا اطفای حریق / ۸۰

فن‌های فشار مثبت و دمپرهای آتش / ۸۰

تقسیم‌بندی انواع تجهیزات اطفای حریق / ۸۰

تجهیزات اطفای حریق ثابت / ۸۰

فصل ۱۳: نقشه‌های استخر، سونا و جکوزی / ۸۳

یادآوری مختصر و شروع نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۸۳

موتورخانه یا تصفیه‌خانه استخر؟ / ۸۳

جانمایی «تصفیه‌خانه استخر» و «موتورخانه» / ۸۳

مساحت «تصفیه‌خانه استخر» و «موتورخانه» / ۸۳

سازوکارهای مختلف برای مدار گردش آب استخر / ۸۴

طراحی جکوزی / ۸۴

شکل، ابعاد، عمق و جزئیات سکوهای جکوزی / ۸۴

طراحی تاسیسات جکوزی / ۸۴

سیستم تصفیه و گردش آب حوضچه آب سرد / ۸۴

دستورالعمل اجرای تاسیسات: لوله‌های UPVC استخری / ۸۶

دستورالعمل تست تاسیسات: لوله‌های UPVC استخری / ۸۷

فصل ۱۴: نقشه‌های موتورخانه (فلودیاگرام و جانمایی تجهیزات) / ۹۱

یادآوری مختصر و شروع نقشه‌کشی و نقشه‌خوانی / ۹۱

تقسیم‌بندی انواع موتورخانه / ۹۱

مروری سریع بر تجهیزات موتورخانه / ۹۱

جانمایی تجهیزات موتورخانه / ۹۴

فلودیاگرام یا نقشه جریان موتورخانه / ۹۵

انواع شیرآلات تاسیساتی و کاربرد هر یک از آن‌ها / ۹۶

دستورالعمل اجرای تاسیسات: توضیحات عمومی / ۹۷

دستورالعمل اجرای تاسیسات: دودکش تجهیزات / ۹۸

دستورالعمل اجرای تاسیسات: موتورخانه و لوله‌کشی سرمایش و گرمایش / ۹۹

دستورالعمل تست تاسیسات: موتورخانه و لوله‌کشی سرمایش و گرمایش / ۱۰۱

فصل ۱۵: گام پایانی و چک‌لیست نهایی نقشه‌ها: کنترل نقشه‌ها پیش از کنترل نقشه‌ها! / ۱۰۳

شرایط پذیرش نقشه‌های تاسیسات در سازمان نظام مهندسی / ۱۰۳

فصل ۱۶:  تمرین آموخته‌ها و کسب مهارت تا رسیدن به تسلط کامل / ۱۱۵